7 tips voor het opstellen van een notarieel levenstestament

Wat gebeurt er als je zelf geen beslissingen meer kan nemen over je eigen leven? Loopt alles door of gaan er toch een aantal dingen mis? In coma raken of betrokken raken bij een ongeluk kan iedereen gebeuren. In een levenstestament kan je vastleggen wat jouw wensen zijn en wie je vertrouwenspersoon is die beslissingen mag nemen als je dat zelf niet meer kunt. Hieronder een zevental tips die je helpen met een uitvoerbaar levenstestament.

Tip 1: Kies een helder ingangsmoment voor je levenstestament.

Je kan ervoor kiezen dat je levenstestament direct na ondertekening ingaat. Dat betekent dat je gevolmachtigde jou direct mag vertegenwoordigen. Dit is een helder ingangsmoment. Laat je de volmacht pas ingaan na vaststelling wilsonbekwaamheid door een arts dan is het goed om te bepalen wanneer een arts de verklaring mag afgeven. Zorg ervoor dat dit het geval is bij de eerste tekenen van wilsonbekwaamheid, bij tijdelijke of feitelijk onbekwaamheid. Voorbeelden van feitelijke onbekwaamheid zijn beperkingen waardoor je niet meer kan lezen, schrijven, spreken of bewegen. Bepaal je dit niet dan kan het wel even duren voordat een arts verklaart dat je pas echt wilsonbekwaam bent. Al die tijd mag je gevolmachtigde je niet vertegenwoordigen. Het is dus praktisch om het levenstestament direct in te laten gaan tenzij je alleen een volmacht wil geven voor de situatie waarin je het echt niet meer zelf kan.

Tip 2: Laat de volmacht ook eindigen als de gevolmachtigde wilsonbekwaam is geworden.

In de wet staat dat een volmacht eindigt in de volgende gevallen:

• door de dood, de ondercuratelestelling, het faillissement van de volmachtgever of het ten aanzien van hem van toepassing verklaren van de schuldsaneringsregeling natuurlijke personen;
• door de dood, de ondercuratelestelling, het faillissement van de gevolmachtigde of het ten aanzien van hem van toepassing verklaren van de schuldsaneringsregeling natuurlijke personen, tenzij anders is bepaald;
• door herroeping door de volmachtgever;
• door opzegging door de gevolmachtigde.

Het is ook mogelijk dat de gevolmachtigde zelf wilsonbekwaam is geworden. In dat geval is het verstandig om de vertegenwoordiging van de gevolmachtigde te beëindigen en de reserve gevolmachtigde aan het werk te zetten. Laat de notaris opnemen dat de volmacht ook eindigt door vaststelling van wilsonbekwaamheid van de gevolmachtigde door middel van een medische verklaring, dan wel door de instelling van een bewind over een of meer goederen van de gevolmachtigde.

Voorkom dat het einde van de volmacht afhankelijk is van situaties die niet of moeilijk objectief controleerbaar zijn. Denk aan een volmacht die eindigt als er een verzoek tot echtscheiding is ingediend of als de samenwoning is beëindigd. Deze feiten zijn niet te controleren via een register. Neem deze dus niet op en zorg ervoor dat als de gevolmachtigde niet meer namens jou mag handelen dat je de notaris op de hoogte stelt van het intrekken van je volmacht. Deze kan dit aantekenen op de minuut akte.

Tip 3: Voorkom gezamenlijk handelen bij bankzaken.

Ouders willen graag dat hun kinderen in onderling overleg hun financiële zaken regelen. Hiermee voorkom je scheve gezichten. Maar dat is niet altijd praktisch. Een bank kan bijvoorbeeld niet ervoor zorgen dat twee of meer gevolmachtigden tegelijk pinnen. Als de kinderen samen moet handelen, dan is pinnen niet mogelijk. Maar hoe voorkom je dit probleem? Je kan toestaan dat de kinderen elkaar (bijvoorbeeld alleen voor bankzaken) ondervolmacht mogen geven.  Laat dus een dergelijke bepaling opnemen: “een gevolmachtigde mag ondervolmacht geven aan een andere door mij aangewezen gevolmachtigde waardoor deze gevolmachtigde zelfstandig bevoegd is mijn bank- en financiële zaken te behartigen”.

Tip 4: Zorg ervoor dat de gevolmachtigde extern onbeperkt bevoegd is.

Banken kunnen levenstestamenten weigeren als zij niet kunnen instaan voor een correcte naleving.  Neem als voorbeeld een bepaling dat een gevolmachtigde geen schenkingen mag doen. Een bank kan dat niet controleren aan de hand van het transactieverkeer.  Een overboeking van de rekening van de volmachtgever naar de rekening van de gevolmachtigde kan kwalificeren als onkostenvergoeding, lening, verrekening of schenking. De oplossing is een ruime volmacht waarbij de gevolmachtigde extern onbeperkt bevoegd is. Echter in de interne verhoudingen is de gevolmachtigde gebonden aan de wensen van de volmachtgever. Juridisch gezien is de volmachtgever gebonden aan de schenking en de gevolmachtigde schadeplichtig richting de volmachtgever of diens erfgenamen. In overleg met de Nederlandse Vereniging van Banken is in veel levenstestamenten de volgende bepaling opgenomen: “Geen controle bank. Deze afspraken inzake mijn bank- en overige financiële zaken hebben alleen interne werking, dus tussen mij en mijn gevolmachtigde. Ik realiseer mij dat een bank of andere financiële instelling niet controleert wat een gevolmachtigde met opgenomen gelden doet of welke overboekingen de gevolmachtigde maakt. De bank mag erop vertrouwen dat een gevolmachtigde handelt in overeenstemming met de bevoegdheden die hij heeft in het kader van deze volmacht.“

Tijd voor een levenstestament

Tip 5: Schrijf zo veel mogelijk wensen uit.

Een algemene volmacht kan heel kort zijn: ‘alles mag’. Dat lijkt duidelijk, maar is het niet. Mag de gevolmachtigde met zichzelf handelen? Zou ook zijn bedoeld dat de gevolmachtigde schenkingen mag doen aan anderen dan de potentiële erfgenamen? Een korte volmacht kan zo leiden tot veel vragen. Beter is het dan ook om zoveel mogelijk handelingen die nodig kunnen zijn, uit te schrijven. Een restbepaling is wel aan te raden (‘deze opsomming sluit geen andere handelingen uit’). Deze restbepaling fungeert dan als vangnet.

Tip 6: Vertrouwen is goed controleren is beter.

Een levenstestament kan helpen bij het voorkomen van financieel misbruik. Het begint al bij het kiezen van de gevolmachtigde. Kan deze doen wat jij van hem of haar verwacht. Laat je gevolmachtigde in ieder geval regelmatig rekening en verantwoording afleggen. Benoem voor de situatie dat je zelf geen rekening en verantwoording kan afnemen een (professioneel) toezichthouder of zorg ervoor dat je meerdere gevolmachtigden hebt en bepaal dat er steeds twee gevolmachtigden moeten tekenen bij bijzondere transacties. Zodoende kunnen deze gevolmachtigden elkaar controleren. Zorg er ook voor dat je erfgenamen de gevolmachtigde(n) rekening en verantwoording kunnen afnemen. Op deze wijze kunnen zij een verloren gegane erfenis wellicht terughalen.

Tip 7: Benoem een reserve gevolmachtigde

Het is niet onmogelijk dat je gevolmachtigde uitvalt. Zorg ervoor dat als je gevolmachtigde wegvalt je een reserve gevolmachtigde hebt benoemd. Hiermee zorg je dat er altijd iemand bevoegd is om je te vertegenwoordigen in geval van wilsonbekwaamheid. In het levenstestament kan je bepalen dat je reserve gevolmachtigde de gevolmachtigde kan vervangen als deze kan aantonen dat de gevolmachtigde middels een medische verklaring en een mededeling aan de notaris (zie ook tip 2).